Urlop ojcowski
Pracujący ojciec zajmujący się dzieckiem ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni. Urlop ojcowski przysługuje ojcu w ciągu pierwszych 24 miesięcy życia dziecka. W przypadku adopcji okres 24 miesięcy rozpoczyna się w dniu uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia. Urlopu ojcowskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika.
Źródło: Art. 1823 Kodeksu pracy z 1974 r.
Urlop rodzicielski
Od stycznia 2016 roku dodatkowy urlop macierzyński został włączony do urlopu rodzicielskiego. Długość urlopu rodzicielskiego wynosi 41 tygodnie w przypadku jednego dziecka i do 43 tygodni w pozostałych przypadkach.
Zgodnie z nowelizacją Kodeksu pracy z 2022 r. każdy rodzic ma wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego oprócz wyżej wymienionego wymiaru urlopu. Prawo do 9-tygodniowego urlopu nie może zostać przekazane drugiemu rodzicowi dziecka, ponieważ jest on niezbywalny. Ponadto urlop rodzicielski przyznaje się jednorazowo lub w nie więcej niż pięciu częściach, nie później niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko osiąga wiek sześciu lat.
Zgodnie z nowelizacją z 2023 r., w celu opieki nad dzieckiem pracownik będący ojcem ma prawo do urlopu ojcowskiego, trwającego do 2 tygodni, ale z uwzględnieniem następujących okresów:
1. dopóki dziecko nie osiągnie 12 miesiąca życia lub
2. do 12 miesięcy od sfinalizowania decyzji o adopcji i nie później niż w dniu 14 urodzin dziecka.
W okresie urlopu rodzicielskiego pracownikowi przysługuje zasiłek w wysokości 60%. wynagrodzenia. Jeśli matka dziecka w ciągu 14 dni od dnia porodu zadeklaruje, iż korzystać będzie z całości urlopu (52/65/67/69/71 tygodni), to przez cały ten okres będzie otrzymywać zasiłek w wysokości 80% wynagrodzenia. Jeśli jednak wniosek o urlop rodzicielski zostanie złożony później, matka będzie otrzymywać 100 proc. wynagrodzenia w trakcie urlopu macierzyńskiego (20/31/35/37 tygodni) oraz dodatkowego urlopu macierzyńskiego (6-8 tygodni), a następnie, w trakcie urlopu rodzicielskiego – 60% wynagrodzenia. Pierwsze 14 tygodni urlopu macierzyńskiego przysługują wyłącznie matce, reszta urlopu macierzyńskiego, dodatkowy urlop macierzyński oraz urlop rodzicielski mogą zostać wykorzystane przez każde z rodziców.
Urlop rodzicielski można wykorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. Jeśli rodzice zdecydowali się pracować podczas zwolnienia, urlop rodzicielski jest proporcjonalnie wydłużony do 64 tygodni.
Członkowie najbliższej rodziny są uprawnieni do skorzystania z urlopu macierzyńskiego w przypadku śmierci matki lub porzucenia dziecka albo decyzji o niezdolności matki do samodzielnego życia. Ponadto, członkowie rodziny mają takie same prawa ochrony zatrudnienia jak pracownice opiekujące się nowo narodzonymi dziećmi.
Zgodnie z nowelizacją z 2023 r. pracownik zatrudniony przez co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu rodzicielskiego w celu zapewnienia osobistej opieki nad dzieckiem.
Urlop ojcowski może być wykorzystany jednorazowo lub w nie więcej niż dwóch częściach, z których żadna nie może być krótsza niż jeden tydzień. Urlop ojcowski przyznawany jest na wniosek w formie papierowej lub elektronicznej złożony przez pracownika będącego ojcem nie później niż 7 dni przed rozpoczęciem urlopu.
Źródło: Art. 186 Kodeksu pracy z 1974 r.
Elastyczne formy zatrunienia dla pracowników wychowujących małoletnie dzieci i obarczonych innymi zobowiązaniami rodzinnymi
Kodeks pracy nie nakłada na pracodawców obowiązku zapewnienia elastycznych form zatrudnienia dla pracowników obarczonych zobowiązaniami rodzinnymi, w tym opieką nad dziećmi. Jednakże każdemu pracownikowi sprawującemu opiekę nad co najmniej jednym dzieckiem w wieku do 14 lat przysługuje prawo do dwóch dodatkowych dni płatnego urlopu w każdym roku kalendarzowym.
Zgodnie z nowelizacją z 2023 r. pracownik uprawniony do urlopu rodzicielskiego może złożyć wniosek, w formie papierowej lub elektronicznej, z żądaniem skrócenia godzin pracy do co najmniej połowy względem harmonogramu pełnego wymiaru godzin w kwalifikującym się okresie urlopu. Pracodawca jest zobowiązany do rozpatrzenia i wzięcia pod uwagę wniosku pracownika.
Pracownik wychowujący co najmniej jedno dziecko do 14 roku życia ma prawo do zwolnienia od pracy na 16 godzin lub 2 dni w ciągu roku kalendarzowego, zachowując przy tym prawo do wynagrodzenia. A pracownik wychowujący dziecko do 8 roku życia może złożyć wniosek w formie papierowej lub elektronicznej z prośbą o elastyczną organizację pracy, a pracodawca musi odpowiedzieć w ciągu 7 dni.
Pracownik sprawujący pieczę zastępczą nad dzieckiem kwalifikuje się do urlopu macierzyńskiego w następujący sposób:
1. 20 tygodni w przypadku jednego dziecka,
2. 31 tygodni w przypadku dwojga dzieci,
3. 33 tygodnie w przypadku trojga dzieci,
4. 35 tygodni w przypadku czworga dzieci,
5. 37 tygodni w przypadku pięciorga lub więcej dzieci.
Uprawnienie to trwa do momentu ukończenia przez dziecko 7 lat lub 10 lat, jeśli obowiązkowa nauka dziecka zostanie odroczona. W przypadku osób ubiegających się o adopcję przez sąd opiekuńczy okres urlopu przedłuża się do ukończenia przez dziecko 14 lat.
Źródło: art. 783 i 188 Kodeksu pracy z 1974 r.
