Kodeks pracy

Kodeks pracy

Kodeks pracy jest zbiorem przepisów regulującym prawa i obowiązki pracodawcy oraz pracowników. W Polsce obowiązuje kodeks uchwalony 26 czerwca 1974. Wielokrotnie od tego czasu modyfikowany, powstał w ścisłym oparciu o dyrektywy ówczesnej Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG), obecnie przekształconej w Unię Europejską.

Polski kodeks pracy składa się z 15 działów. Każdy z nich reguluje poszczególne zagadnienia związane z zatrudnieniem, zarobkami i organizacjami pracowniczymi. W sprawach nieuregulowanych stosuje się przepisy Kodeksu Cywilnego bądź rozporządzenia wydane przez Ministerstwo Pracy.

Dział I – Przepisy ogólne


W Dziale I znajdziemy definicję pracownika i pracodawcy, przepisy ogólne mówiące o tym w jakim wypadku i w jaki sposób posługiwać się kodeksem pracy, a także podstawowe zasady prawa pracy. Według nich nie można odmówić osobie wykonywania zawodu - poza określonymi wyjątkami. Pracodawca przy wyborze pracownika nie może dopuścić się dyskryminacji – na tle religijnym lub rasowym, ze względu na płeć, wiek czy orientację seksualną. Płaca minimalna jest ustalana przez Ministra Pracy.

Cały rozdział IIa poświęcony jest równemu traktowaniu w zatrudnieniu. Pracownik ma prawo podnosić swoje kwalifikacje, przechodzić szkolenia oraz uczestniczyć w tworzeniu organizacji (związków) zawodowych.

Nad przestrzeganiem prawa pracy czuwa Państwowa Inspekcja Pracy (PIP).

Dział II – Stosunek pracy


Dział II zawiera przepisy dotyczące stosunku pracy, zawierania umów o pracę, danych osobowych jakie ma prawo egzekwować pracodawca przy zawieraniu umów a także w jaki sposób, w jakim terminie oraz na jakich zasadach można pracę wypowiedzieć.

Pracownikiem może być osoba, która ukończyła 18 lat. W niektórych przypadkach, zodnie z Działem IX, można zatrudnić osobę niepełnoletnią.

Przy zawieraniu umowy o pracę pracodawca ma prawo zapytać pracownika o: imię i nazwisko, imiona rodziców, datę urodzenia, adres zamieszkania i adres do korespondencji, wykształcenie oraz przebieg dotychczasowego zatrudnienia. Jeśli jest to konieczne, pracodawca może poprosić również o inne dane, jak PESEL czy NIP.

Umowę pracy zawiera się na piśmie. Powinna ona określać: rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, wynagrodzenie, wymiar czasu pracy oraz termin jej rozpoczęcia.

Pracodawca w ciągu 7 dni od dnia zawarcia umowy zobowiązany jest powiadomić pracownika o normie czasu pracy, częstotliwości wypłat wynagrodzenia, wymiarze przysługującego urlopu wypoczynkowego i układzie zbiorowym jakim pracownik jest objęty.

Umowę o pracę rozwiązuje się: na mocy porozumienia stron, przez oświadczenie jesdnej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia, przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia, z upływem dnia do którego umowa była zawarta lub wraz z ukończeniem pracy, która miała być wykonana.

 Okres wypowiedzenia umowy o pracę wynosi:

  1. 2 tygodnie, jeśli pracownik zatrudniony był krócej niż 6 miesięcy
  2. 1 miesiąc, jeśli pracownik był zatrudniony dłużej niż 6 miesięcy
  3. 3 miesiące, jeśli pracownik był zatrudniony dłużej niż 3 lata


Dodatkowo pracownikowi przysługują dni wolne na szukanie nowej pracy:

  1. 2 dni robocze – w przypadku dwutygodniowego i miesięcznego wypowiedzenia
  2. 3 dni robocze – w przypadku trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia


W razie ciężkiego naruszenia regulaminu przez pracownika może on zostać zwolniony bez zachowania okresu wypowiedzenia.

W przypadku, kiedy zakład pracy zmienia właściciela, w ciągu minimum 30 dni należy powiadomić o tym pracowników. Pracownik, który nie jest zadowolony ze zmiany, może w ciągu 2 miesięcy zrezygnować z pracy bez wypowiedzenia za siedmiodniowym uprzedzeniem.

 

Dział III – Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia


Znajdziemy tu przepisy dotyczące pensji, przychodów w czasie naszej choroby lub pobytu w szpitalu a także przysługującej odprawy w przypadku przejścia na emeryturę lub odprawy pośmiertnej – kodeks uzależnia jej wysokość od ilości przepracowanych lat oraz określa komu z rodziny i w jakiej części się należy.

Wynagrodzenie przysługuje pracownikowi w przypadku niezawinionego przestoju.

Wypłaty wynagrodzenia dokonuje się przynajmniej raz w miesiącu, w z gróry ustalonym terminie.

W przypadku niezdolności do pracy w wyniku wypadku w drodze do pracy lub z pracy lub choroby przpadającej w czasie ciąży pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia.

Wysokość odprawy pośmiertnej dla rodziny zmarłego pracownika wynosi odpowiednio:

  1. 1 miesięczne wynagrodzenie – jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat
  2. 3 miesięczne wynagrodzenie – jeśli pracownik był zatrudniony przynajmniej 10 lat
  3. 6 miesięczne wynagrodzenie – jeśli pracownik był zatrudniony przynajmniej 15 lat

 

Dział IV – Obowiązki pracodawcy i pracownika


W Dziale tym dowiemy się m.in. o długości urlopu przysługującego na szkolenie, o obowiązkach pracodawcy i pracownika a także o tym, w jaki sposób ustalić regulamin pracy w firmie i co należy w nim zawrzeć (np. długość pracy, częstość wynagrodzenia, etc.). Dowiadujemy się też, że na pracownika nieprzestrzegającego przepisów można nałożyć karę – upomnienie, naganę a nawet karę pieniężną.

Pracownik ma obowiązek m.in.:

  • Przestrzegać czasu i reguaminu pracy, przesrzegać przepisów BHP, dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz przestrzegać tajemnic firmowych, przestrzegać zasad współżycia społecznego


Pracodawca ma obowiązek m.in.:

  • Stworzyć bezpieczne warunki pracy, mając na uwadze przepisy BHP i ochronę zdrowia pracownika, prowadzić odpowiednią dokumentację, przeciwdziałać mobbingowi i dyskryminacji, dbać o rozwój pracownika

 

Dział V – Odpowiedzialność materialna pracowników


Mowa tu o odpowiedzialności materialnej i wysokości odszkodowania za znieszczenie mienia należącego do pracodawcy bądź innej straty poniesionej przez pracodawcę z winy pracownika.

Dział VI – Czas pracy


W Dziale VI ustalone zostają godziny pracy, długość przerwy w trakcie dnia pracy uzależniona od ilości godzin i wykonywanej pracy, wynagrodzenie za nadgodziny oraz przypadki, w których pracodawca może egzekwować od nas pracę po godzinach. Uregulowane zostały także przepisy dotyczące pracy w nocy, niedzielę i święta.

Tygodniowy czas pracy, łącznie z godzinami nadliczbowymi, nie może przekroczyć 48 godzin.

Pracownikowi przysługuje min. 35 godzin odpoczynku w tygodniu, w tym 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w ciągu doby.

Przy co najmniej 6 godzinnym dniu pracy pracownikowi przysługuje jedna 15 minutowa przerwa.

Dział VII – Urlopy pracownicze


Dowiemy się o wymiarze urlopu (w zależności od długości zatrudnienia), o ilości lat jakie można doliczyć do długości zatrudnienia (w zależności od naszego wykształcenia i ilości lat nauki), o możliwości wzięcia urlopu na żądanie oraz możliwości odwołania pracownika z urlopu przez pracodawcę a także o możliwości wzięcia przez pracownika bezpłatnego urlopu.

Pracownikowi, który przepracował mniej niż 10 lat, przysługuje 20 dni urlopu.Pracownikowi ze stażem co najmniej 10 letnim przysługuje 26 dni urlopowych w roku.

Pracownik ma prawo w ciągu roku wziąć do 4 dni urlopowych na żądanie.

W przypadku ukończenia szkoły wyższej do okresu pracy wlicza się 8 lat.

Dział VIII – Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem


W Dziale tym omówione zostaną prawa pracownicy w ciąży, dostosowanie warunków pracy do jej potrzeb, długość urlopu macierzyńskiego a także zakaz wypowiedzenia umowy pracownicy w ciąży. Dalsza część rozdziału mówi o przypadkach pracownika-ojca wychowującego dziecko oraz urlopie ojcowskim.

W przypadku urodzenia 1 dziecka przy 1 porodzie pracownicy pzysługuje 20 tygodni urlopu macierzyńskiego. W przypadku urodzenia 2 dzieci przy 1 porodzie jest to już 31 tygodni. Przynajmniej 2 tyg. urlopu mogą przypaść przed przewidywaną datą porodu.

Dział IX - Zatrudnianie młodocianych


Z Działu dziewiątego dowiemy się, że zatrudniona może zostać osoba pełnoletnia (mająca 18 lat), lub niektórych przypadkach osoba, która przekroczyła 15 lat. Zatrudnić wolno osoby które ukończyły przynajmniej gimnazjum. Osobne przypadki rozpatrywane są przez Ministra Pracy w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej. Dodatkowo młodocianych nie można zatrudniać nadgodzinowo lub w porze nocnej. Dział ten reguluje też przepsi dotyczące dokształcania i przygotowania zawodowego młodocianych a także przysługującego im urlopu.

Dział X – Bezpieczeństwo i higiena pracy


Obszerny ten Dział, składający się z XIII rozdziałów, opisuje szczegółowo zobowiązania pracodawcy w zakresie przeszkolenia pracowników z przepisów BHP, zaopatrzenia pracowników wykonujących niektóre zawody w odzież ochronną a także norm jakie musi spełniać miejsce pracy aby było bezpieczne dla pracownika. Poruszona zostaje także kwestia maszyn i sprzętu biurowego oraz ergonomia pracy.

Dział XI – Układy zbiorowe pracy


W Dziale tym omówione zostały zakres i kompetencje oraz podstawy prawne wymagane przy założeniu Związków Zawodowych oraz innych organizacji reprezentujących pracowników oraz dbających o ich prawa.

Dział XII –  Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy


Wyjaśnione zostały tu prawa pracownika do wstąpienia na drogę sądową w przypadku roszczeń w stosunku do pracodawcy. Zanim jednak postępowanie wejdzie na drogę sądową kodeks proponuje skorzystania z opcji polubownego załatwienia sprawy z powołaną komisją pojednawczą lub w sądzie pracy.

Dział XIII – Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika


Artykuły zawarte w tym Dziale mówią o przypadkach, w których pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu z powodu złamania przepisów (wyszczególnionych w tym właśnie Dziale) zmuszona będzie zapłacić karę pieniężną w wysokości od 1 000 do 30 000 zł.

Dział XIV – Przedawnienie roszczeń


W Dziale tym omówione zostają okoliczności oraz czas (zazwyczaj pomiędzy 1 a 3 lata, w niektórych przypadkach 10 lat) po jakim roszczenia ze strony pracodawcy lub pracownika ulegają przedawnieniu.

Dział XV – Przepisy końcowe


Wszystkie pozostałe kwestie, nie objęte Kodeksem Pracy, podlegają decyzji Ministra Pracy, Rady Ministrów albo objęte są odpowiednimi przepisami Kodeksu Cywilnego. W Dziale tym znajdą się także dodatkowe przypadki i sprawy, które nie znalazły dopasowania w poprzednich Działach Kodeksu Pracy.

 

Loading...